Derinlemesine düşünmeden görüşlerini ve sözlerini HEP AYNI YÖNE doğru akıtan bir yazara ADİL OYUNCU‘NUN CEVABI:
Sayın Şelale Kadak,
6 Ağustos Çarşamba günü Sabah Gazetesi‘ndeki köşenizde yaklaşan Spor Toto İhalesi‘yle ilgili eleştirilerinizi okurken oldukça şaşırdığımı itiraf etmeliyim; zaman zaman ‘talih oyunları‘ konusunda yazdığınızın farkındaydım, ama bu denli derinliksiz bir eleştiri yazısını doğrusu en hafif tabiriyle yadırgadım!
Her şeyden önce böylesi bir ihale için davet yapıldığında istekli olabilecek şirketlere hem gerekli sektörel incelemelerini yapmak, hem olası ortaklıklarını oluşturmak, hem gerekli belgelendirmeleri zaman açısından zorlanmadan yetiştirebilmek, hem de ihale stratejisi oluşturmak için yetecek asgari süre olan 6 AY gibi bir zaman verilmeliydi. Bu yapılmayıp haftalarla ölçülebilen bir süreye sıkıştırılarak asıl MEVCUT İŞLETMECİ için büyük avantaj oluşturulmaya çalışılmıştır.
O işletmeci ki, önce usulsüz yapıldığı kabul edilerek yıllar sonra Danıştay tarafından iptal edilen bir ihale, arkasından ihalesiz yapılan 2 birer yıllık sözleşme ile 500 milyon YTL‘nin üzerinde bir parayı çoktan ortaklarına kazandırmış durumdadır.
O işletmeci ki, bu usulsüz ihale ile işletimini devraldığı Spor Toto bayileri ve sonradan eklenenlerle 3900 bayiiye ulaşmış, ancak bunların pek çoğu başka işler de yaptıkları için içlerine 18 yaşından küçükler halen girip çıkabilmektedir.
O işletmeci ki, ‘iddaa‘ oyununda oyunculara geri ödeme oranı % 50‘nin altında olarak tasarlanmasına, bahse girenlerin çoğunluğunun para kaybettiği bariz olmasına karşın uzunca bir süre ‘Bahse giren kazanır!‘ gibi yanıltıcı bir sloganı kullanmış; muhtemelen reklam gelirleri ve ‘iddaa‘ eklerinin getirdiği tiraj artışını korumak adına basınımızdan hiçbir ciddi ses yükselmediği gibi, resmi kurumlar da bunun değiştirilmesi için yeterli çaba sarfetmemişler, olan yanıltıcı reklamların da etkisiyle kumara teşvik edilen çoğu genç (hatta bazıları 18‘in de altında) yaştaki iştirakçilere olmuştur!
O işletmeci ki,18 yaşından küçüklerin oyun oynayamaması için gereken önlemleri almak bir yana, ‘BAHSE GİRERİM ŞIP DİYE ANLIYCAKSIN‘ (evet, aynen bu şekilde yazılmış!) gibi ve benzeri ÇOCUKSU tanıtım cümleleriyle neredeyse açıktan açığa 18 yaşından küçükleri de cezbetmeye çalışmış, öte yandan ne resmi kurumlar ne de işletmeci şirket 18 yaşın altındakilere oyun oynatan bayilere verilecek olası cezaların ne olacağını uzunca bir süre netliğe kavuşturmamışlar, oyunun başlamasından ancak yıllar geçtikten sonra bu konuda bayilere bildirimde bulunulmuştur.
İhale ertelenir veya iptal edilirse sistemin kesintiye uğramaması için Spor Toto, en fazla bir yıllık süreler için kullanabileceği, İHALEYE ÇIKMADAN MAL VE HİZMET TEMİNİ YETKİSİNİ kullanarak mevcut işletmeci şirketten hizmet alımı yoluna gidebilir. Bu sayede devlet gelirinden olmaz, kulüpler zarar görmez. Ancak adil olmayan şartlarda ihale sonuçlandırılırsa 10 yıl boyunca bunun sıkıntıları çekilebilecektir.
Örneğin, futbolun olduğu kadar spor bahislerinin de beşiği sayılan İngiltere‘de 8000 civarında bahis dükkanı var, ve her birinin tek işi şans oyunları oynatmak; yani kuruyemişçi, kırtasiye, büfe gibi yerlerde şans oyunları gibi yerlerde etkilerinden küçükleri korumanın gerekliliği ortada olan şans oyunları oynatılamıyor,reklamlarıyla burun buruna gelinemiyor. Yine İngiltere‘de pazarın en başarılı şirketleri bile her ne kadar isteseler de REKABET YASASI doğrultusunda ülkedeki bayi sayısının % 30‘undan fazlasına sahip olamıyor. Yani o çok methettiğiniz 2400 sayısını geçmeleri yasa eliyle engelleniyor. İngiltere‘nin en büyük 2 şirketi 2200‘er bayii adedindeler. Üstelik Spor Toto ihalesinde birden fazla şirketin yeterliliği müştereken doldurmasını kabul etmiyor; yani en büyük 2 İngiliz şirketi birleşse bile yeterli olmuyor. E şimdi buyurun da Spor Toto ihalesinin ESKİ HALİ ADRESE TESLİM DEĞİLDİ deyin! Yanılmıyorsam 2002‘de yapılan ve Danıştay‘ca iptal edilen eski ihaledeki asgari bayii adedi 1000‘in de altındaydı.
Asgari 2400 bayiide ısrar edilmiş olsaydı en fazla 2-3 şirket katılabilecekti, ki bunlar da istenen evrakların eksiksiz bir şekilde temin edilmesinde bile bu kadar kısa sürede zorlanacaklardı. İşte bu yüzden denetleme mekanizmasının basitleştirilmesi düşünülmüş olsa gerek. Tüm dünyadan 2400 bayiiyi aşan pek çok şirketin katılacak olduğu ise yanlış bir bilgi; zira bu şartları ve aranan asgari spor bahisi cirosunu karşılayan şirket sayısı çok azdı. O az sayıda şirketlerin bir kısmı da şartnamenin içinde isteklileri şüpheye düşürücü unsurlar yüzünden tüm sürece şüpheyle bakarak 10 YILLIK TEKEL anlamına gelen böylesine cazip bir ihaleye katılmayacaklar.
Bu süreçte sorulması gereken soruların başında, 2003 yılında internet bahis şirketlerine aktarıldığı tahmin edilen yıllık 50 milyon ABD Doları gibi bir paranın Türkiye‘den çıkmasını önlemek için yaratılan ‘iddaa‘ oyununun cirosunun bu miktarın 30 KATINA ÇIKMASINA sosyal devlet anlayışı taşıdığını söyleyen bir hükümet döneminde nasıl olup da fırsat verildiği olmalıdır. Bu oyun yoluyla ortalama futbolsever vatandaşımız da ‘FUTBOLUN KUMAR BOYUTU‘ ile YALAN TANITIMLAR YARDIMIYLA ve ZORLA tanıştırılmış, KUMARA TEŞVİK EDİLMİŞTİR.
Ayrıca ihale şartnamesinde değiştirilen 3 finansal rasyo katılımı arttırabilecek şekilde değişmiş olup, rekabeti arttırarak daha çok şirketin katılmasına olanak sağlayacak ve cirodan alınan pay yüzdesinin daha aşağıya çekebilecek bir düzenleme olarak dikkatimi çekti. Uzman bir finansçı olmadığımdan yeni rasyolar fazla düşük müdür fazla yüksek midir, pek yorum yapmamayı tercih edeceğim.
Pilot şirket ihale alındıktan sonra hiçbir yere gönderilemez, zira ortak girişimin ortaklık yapısının değişmemesi şart koşuluyor.
Tüm bu koşullara, ve konuyla ilgili yaptığınızı varsaydığım araştırmalara karşın hala bu değişikliklerde nasıl olup da kamu yararı olduğunu ‘AKLINIZIN ALMAMASINI‘ da benim aklım almıyor doğrusu.
İhalenin şeffaf olmasının gerekliliği görüşünüze katılsam da, öngörülen ihale 3-4 haftada oldu-bittiye getirilerek yapılmamalı. En başta belirttiğim gibi, şirketlerin önlerindeki şartları değerlendirip sağlıklı bir yapıyı oluşturabilmeleri için kendilerine verilmesi gereken süre en az 6 ay olmalıydı; istekli şirketleri şüpheye düşüren pek çok madde daha özenle hazırlanıp yazılmalıydı, vesaire’¦
Sektörde deneyimli olmak, ileri teknoloji kullanmak ÇOK SAYIDA BAYİİ işletmekle paralel olmayabilir. Bu konuda sadece 100 civarında bayiiyle ileri teknoloji ürünü yenilikçi hizmet veren, ve 4 milyar ABD Doları futbol bahislerinden olmak üzere 13 milyar ABD Doları şans oyunları cirosu yapan şirket bile bulunabilmektedir, ancak mevcut koşullarda bu şirketin girmesi bayii sayısı azlığından dolayı mümkün değil! Türkiye‘dekinin 39‘da biri kadar bayiiyle 3 katı futbol bahisi cirosu yapmış bir şirket bile 1000 barajına takılıp elenebiliyor. Oysa ki, örneğimdeki söz konusu şirket uyguladığı ileri teknoloji ve yenilikler sayesinde az bayiiyle bu kadar çok ciroya ulaşabiliyor. Merak etmeniz halinde bu şirketle ilgili daha detaylı bilgiye ulaşmanız için link verebilirim.
Sorduğunuz şu sorunun cevabı ise aslında çok basit:
SORU-‘Düşünün benim bir internet şirketim var. Bir de mali müşavirim. Acaba bir şirket bulsam kendime ve ihaleye katılıp, alsam, sonra sabit bayi sistemini kurmakta ne kadar başarılı olabileceğim?’
YANIT- İhaleye teklif verme aşamasında yetersizliğiniz fark edilmediği taktirde ihaleyi alıp da sistemi kurmakta başarılı olamazsanız, 160 milyon YTL‘lik kesin teminatınızı Spor Toto Teşkilat Başkanlığı‘na gelir kaydettirerek, en hızlı para kaybeden şirket olma konusunda epeyi başarılı olacaksınız: bulduğunuz örneğin yaratıcılığı için de ‘TEBRİKLER!’ demek isterdim ama buna ‘AKLIM İZİN VERMİYOR!’
Yeni mi uyandılar sorunuzun cevabı da: ‘Hayır, hala tam olarak uyanmadılar’ olmalı; ama savladığınız sebeplerden değil, verilen birkaç hafta sürenin çok az olduğunu fark edemeyip 10 yılı kapsayan böylesine önemli bir ihaleyi aceleye getirmelerinden, ve sektörün en deneyimli şirketlerinin sürece şüpheyle bakmalarına yol açan ‘ŞARTNAME İÇİNE DÖŞELİ MAYINLARDAN‘ belli oluyor!
İptal edilmiş bir ihaleyle edinilen ve sürdürülegelen ‘USULSÜZ YETERLİLİK‘ size yettiğine, yabancı ortağının kurucusu ve baş hissedarı olan kişinin şaibeli geçmişi ve adı üzerinde dolaşan ‘KAPKARANLIK BULUTLARIN‘ farkında olmadığınıza, geçmişte yapılan ‘YALAN İÇERİKLİ SLOGAN VE TANITIMLARI‘ eleştirmeye değer bulmadığınıza göre, mevcut Spor Toto işletmecisi şirketin size ‘PEK MASUM VE MAĞDUR‘ gibi göründüğü izlenimine rahatça ulaşılabiliyor. Yine de, TALİH OYUNLARI SEKTÖRÜ‘nü sıkça konu eden bir yazar olarak, ihale sürecinde eleştirilecek daha pek çok yön dururken ‘NİÇİN DAHA DERİNLİKLİ BİR ELEŞTİRİ YAZMADIĞINIZIN‘ nedeni umarım sadece ‘ASLINDA BU ÖZELLİKLİ SEKTÖR KONUSUNDA YETERLİ DENEYİM VE BİLGİ SAHİBİ OLMADAN‘ kerhen yazmakta oluşunuzdur; umarım ‘MEVCUT İŞLETMECİYE BU SÜREÇTE SEMPATİYLE BAKILMASINI SAĞLAMAK İÇİN‘, ya da ‘İHALEYE KATILACAK RAKİP BİR MEDYA KURULUŞUNA ŞÜPHEYLE BAKILMASINI SAĞLAMAK İÇİN‘ maksatlı bir yazı kaleme almamışsınızdır.
Sevgi ve saygılar sunar, Türkiye Talih Oyunları Sektörü‘nde işinin ehli şirketler arasında serbest rekabet koşullarının hakim olduğu, dolayısıyla talih oyunları iştirakçilerine seçme şansının lüks görülmediği yarınlar dilerim.
Adil OYUNCU
Not: Bu yazı odeonbet-giris.com’a özel olarak yazılmıştır. Herhangi bir basın – yayın organından alıntı değildir. Kaynak göstermeden haberlerimizi ve köşe yazılarımızı yayınlayan basın – yayın organlarına karşı her türlü yasal haklarımız saklıdır.